शिवराज्याभिषेक दिन हा महान मराठा योद्धा राजा छत्रपती शिवाजी महाराज यांच्या राज्याभिषेकाच्या स्मरणार्थ साजरा केला जाणारा एक शुभ दिवस आहे. भारतातील मराठा साम्राज्याची स्थापना झाल्यामुळे या घटनेला मोठे ऐतिहासिक महत्त्व आहे. २०२३ मध्ये ३५० वा शिवराज्याभिषेक दिन भव्यतेने साजरा होताना ठीक ठिकाणी उत्साहाचे आणि आनंदाचे वातावरण पाहावयास मिळते, या निमित्ताने किल्ले रायगडावर विविध कार्यक्रमांचं आयोजन करण्यात आलं आहे असंख्य शिवभक्त आवर्जून उपस्थित राहून आपल्या या जाणत्या राजाला मानवंदना देऊन नतमस्तक होतात.
१९ फेब्रुवारी १६३० आई शिवाई देवीची कृपा झाली आणि अखंड महाराष्ट्राचा उद्धार करणाऱ्या छत्रपती शिवाजी महाराजांचा जन्म शिवनेरी किल्ल्यावर झाला. १७ व्या शतकात जुलमी मुघल साम्राज्याविरुद्ध शूर लढा देणारे ते एक दूरदर्शी नेते होते. शिवाजी महाराजांनी एक सुसंघटित प्रशासन, एक शक्तिशाली नौदल ताफा आणि एक मजबूत लष्करी शक्ती स्थापन करून मराठा साम्राज्याचा पाया रचला. ६ जून १६७४ रोजी ज्येष्ठ शुद्ध त्रयोदशी या दिवशी विधीपूर्वक राज्याभिषेक होऊन शिवराय छत्रपती झाले, वयाच्या ३४ व्या वर्षी शिवाजी महाराजांना मराठा साम्राज्याचे छत्रपती (राजा) म्हणून राज्याभिषेक करण्यात आला आणि एका नवीन युगाची सुरुवात झाली.
आज मंगळवार ६ जून रोजी तारखेनुसार ३५० वा शिवराज्यभिषेक सोहळा साजरा केला जात आहे. यंदा २ जून रोजी तिथीनुसार आणि ६ जून रोजी तारखेनुसार शिवराज्याभिषेकाला ३४९ वर्षे पूर्ण होऊन ३५० व वर्ष सुरु होत आहे.
भारतीय इतिहास आणि संस्कृतीत शिवराज्याभिषेक दिनाला खूप महत्त्व आहे. हे शिवाजी महाराजांच्या अथक प्रयत्न, धैर्य आणि अविरत पराक्रमाचे प्रतीक आहे, ज्यांनी आपल्या लोकांच्या हक्कांसाठी आणि स्वातंत्र्यासाठी लढा दिला. राज्याभिषेक सोहळा हा स्वतंत्र मराठा राज्य स्थापन करण्याच्या त्यांच्या अथक प्रयत्नांचा कळस होता.
मिरवणूक: शिवराज्याभिषेक दिनी, भव्य मिरवणुका काढल्या जातात, ज्यामध्ये शाही सिंहासन ची प्रतिकृती पालखी किंवा राजेशाही मूर्ती देखील रथात नेली जाते. पारंपारिक संगीत आणि नृत्य सादरीकरणासह मिरवणूक रस्त्यावरून फिरते आणि लोकांना शिवाजी महाराजांना आदरांजली वाहण्याची एक अपूर्व संधी मिळते.
सांस्कृतिक कार्यक्रम: शिवाजी महाराजांच्या पराक्रमाचे आणि कर्तृत्वाचे वर्णन करण्यासाठी शास्त्रीय संगीत, पोवाडे आणि नृत्य सादरीकरणासह विविध सांस्कृतिक कार्यक्रमांचे आयोजन केले जाते. कलाकार आणि सादरकर्ते महाराष्ट्राच्या समृद्ध सांस्कृतिक वारसाचे प्रदर्शन करतात आणि महान राजाच्या जीवनातील महत्त्वपूर्ण घटनांचे चित्रण सुद्धा करतात.
पुनर्रचना: प्रतापगडाची लढाई किंवा राज्याभिषेक सोहळा यांसारख्या महत्त्वाच्या ऐतिहासिक घटनांचे नाट्यमय पुनरुत्थान, शिवाजी महाराजांच्या उल्लेखनीय कामगिरीची तरुण पिढीला ओळख करून देण्यासाठी आणि इतिहास जिवंत ठेवण्यासाठी केला जातो.
प्रदर्शने आणि व्याख्याने: संग्रहालये, कलादालन आणि ऐतिहासिक संस्था शिवाजी महाराज आणि मराठा साम्राज्याशी संबंधित कलाकृती, चित्रे आणि हस्तलिखिते दर्शविणारी प्रदर्शने आयोजित करतात. प्रख्यात विद्वानांची व्याख्याने आणि परिसंवाद महान राजाचे जीवन, तत्वज्ञान आणि प्रशासन यावर प्रकाश टाकतात.
प्रार्थना आणि अर्पण: भक्त शिवाजी महाराजांच्या किल्ले, कार्यक्रम, उत्सवांना भेट देतात आणि त्यांचे आशीर्वाद घेण्यासाठी प्रार्थना आणि पुष्पांजली अर्पण करतात. त्यांच्या यशोगाथेचा आणि त्यागाचा सन्मान करण्यासाठी धार्मिक, सामाजिक, सांस्कृतिक समारंभ आयोजित केले जातात.
शिवराज्याभिषेक दिनाचे महत्व:
शिवराज्याभिषेक दिनाचा उत्सव छत्रपती शिवाजी महाराजांनी न्याय, समता आणि लोककल्याणासाठी शासनासह कायम ठेवलेल्या तत्त्वांची आणि मूल्यांची आठवण करून देणारा आहे. हे नागरिकांमध्ये अभिमान आणि देशभक्तीची भावना जागृत करते, त्यांना त्याच्या सद्गुणांचे अनुकरण करण्यास आणि राष्ट्राच्या प्रगतीमध्ये योगदान देण्यासाठी प्रेरित करते.
शिवराज्याभिषेक दिन हा छत्रपती शिवाजी महाराजांचे उल्लेखनीय जीवन आणि वारसा साजरे करणारा एक महत्त्वाचा प्रसंग आहे. हे त्यांच्या स्वराज्य प्रेम, लष्करी कौशल्य आणि प्रशासकीय कौशल्याची आठवण करून देते. या दिवसाशी संबंधित भव्य उत्सव आणि विधी लोकांना शिवाजी महाराजांना श्रद्धांजली अर्पण करण्यास आणि त्यांच्या दूरदर्शी नेतृत्वाकडून शिकण्याची एक अनुभूती असते. शिवराज्याभिषेक दिनाचे स्मरण करून, आम्ही हे सुनिश्चित करतो की या महान योद्धा राजाचे अमूल्य योगदान आम्हाला वर्तमान आणि भविष्यात प्रेरणा आणि मार्गदर्शन करत राहील.
